مکمل پروتئین سالمندان: راهنمای دارویی برای افزایش عضله و قدرت

• دسته بندی: اطلاعات دارویی/ دانستنی های پزشکی/

بالا رفتن سن، بدن دستخوش تغییرات فیزیولوژیک متعددی می‌شود که یکی از مهم‌ترین و نگران‌کننده‌ترین آن‌ها، تحلیل توده عضلانی یا سارکوپنی است. این پدیده که به طور طبیعی از دهه چهارم زندگی آغاز می‌شود، در دوران سالمندی شتاب گرفته و می‌تواند منجر به ضعف، کاهش استقلال فردی، افزایش خطر زمین خوردن و شکستگی‌ها و در نهایت کاهش کیفیت زندگی شود.  در این میان، پروتئین به عنوان اصلی‌ترین واحد سازنده عضلات، نقشی حیاتی در حفظ و تقویت عضلات در سن بالا ایفا می‌کند. با این وجود، بسیاری از سالمندان به دلیل کاهش اشتها، مشکلات گوارشی یا دندانی، قادر به تأمین پروتئین مورد نیاز بدن خود از طریق رژیم غذایی معمول نیستند. اینجاست که مکمل های پروتئین برای سالمندان به عنوان یک راهکار موثر و علمی، اهمیت پیدا می‌کنند.

مکمل پروتئین سالمندان: راهنمای دارویی برای افزایش عضله و قدرت

چرا پروتئین برای سالمندان حیاتی است؟

همانطور که اشاره شد، سارکوپنی یا تحلیل عضلانی مرتبط با سن، یک چالش بزرگ در سلامت سالمندان است. عضلات قوی تنها برای حرکت و فعالیت‌های فیزیکی ضروری نیستند؛ آن‌ها در تنظیم متابولیسم، حفظ دمای بدن، ذخیره اسیدهای آمینه و حمایت از سلامت استخوان و عضله در پیری نیز نقش کلیدی دارند.

افزایش توده عضلانی در سالمندان از راه دریافت پروتئین کافی، فواید زیر را به همراه دارد:

• حمایت از سلامت استخوان: پروتئین در کنار کلسیم و ویتامین D، برای حفظ تراکم و استحکام استخوان‌ها ضروری است.
• افزایش قدرت و استقامت: عضلات قوی‌تر به معنای توانایی بیشتر برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، بلند شدن از صندلی و حمل خرید است.
• بهبود سرعت بهبودی: در صورت بیماری یا جراحی، بدن برای ترمیم بافت‌ها به پروتئین نیاز دارد. دریافت کافی پروتئین می‌تواند دوره نقاهت را کوتاه کند.
• تقویت سیستم ایمنی: آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های سیستم ایمنی از پروتئین ساخته شده‌اند. مصرف پروتئین کافی به بدن در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند.
• کاهش خطر زمین خوردن: ضعف عضلانی یکی از دلایل اصلی از دست دادن تعادل و زمین خوردن در سالمندان است که می‌تواند به شکستگی‌های خطرناک لگن و ستون فقرات منجر شود.

چه زمانی مصرف مکمل پروتئین برای سالمندان ضروری است؟

تصمیم برای شروع مصرف مکمل های پروتئین برای سالمندان باید با ارزیابی دقیق شرایط فردی و حتما با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه گرفته شود. به طور کلی، در شرایط زیر مصرف این مکمل‌ها توصیه می‌گردد:

• زخم‌های مزمن: مانند زخم بستر که برای ترمیم نیاز به پروتئین فراوان دارند.
• کاهش وزن ناخواسته: که بخشی از آن به دلیل از دست رفتن توده عضلانی است.
• دوره نقاهت پس از بیماری یا جراحی: بدن در این دوران برای بازسازی بافت‌ها به پروتئین بیشتری نیاز دارد.
• تشخیص سارکوپنی یا ضعف عضلانی شدید: به منظور پیشگیری از سارکوپنی و کند کردن روند تحلیل عضلات.
• عدم دریافت پروتئین کافی از رژیم غذایی: در صورتی که سالمند به دلیل بی‌اشتهایی، مشکلات جویدن یا بلع، رژیم‌های غذایی خاص یا بیماری، روزانه کمتر از 1.2 تا 1.5 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن خود دریافت می‌کند.

انواع مکمل‌های پروتئین: کدام یک برای سالمندان مناسب‌تر است؟

بازار مکمل‌های پروتئینی مملو از گزینه‌های مختلف است، اما همه آن‌ها برای سالمندان مناسب نیستند. دو نوع اصلی و بهترین مکمل پروتئین برای سالمندان، پروتئین وی (Whey) و پروتئین کازئین (Casein) هستند که هر دو از شیر به دست می‌آیند.

توصیه‌های دارویی و راهنمای مصرف مکمل پروتئین

نحوه مصرف پروتئین در سالمندی نیازمند دقت و رعایت اصول علمی است تا بیشترین فایده و کمترین عارضه را به همراه داشته باشد.

1. مقدار مصرف پروتئین برای سالمندان (دوز مصرف):

• قانون کلی: به طور متوسط، سالمندان به 1.2 تا 1.5 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم از وزن بدنشان در روز نیاز دارند. برای مثال، یک سالمند 70 کیلوگرمی روزانه به 84 تا 105 گرم پروتئین نیاز دارد.
• مشورت با پزشک: این مقدار می‌تواند بر اساس سطح فعالیت، شرایط پزشکی (به‌ویژه عملکرد کلیه) و شدت تحلیل عضلانی متغیر باشد. هرگز بدون مشورت با پزشک دوز مصرف را تعیین نکنید.
• شروع با دوز کم: بهتر است مصرف مکمل با یک سروینگ (معمولا 20-25 گرم) در روز شروع شود و در صورت نیاز و تحمل بدن، به تدریج افزایش یابد.

2. بهترین زمان مصرف:

• توزیع در طول روز: برخلاف جوانان که ممکن است تمام پروتئین خود را در یک وعده مصرف کنند، برای سالمندان بهتر است پروتئین دریافتی در طول روز توزیع شود. مصرف 20 تا 30 گرم پروتئین در هر وعده اصلی (صبحانه، ناهار، شام) به تحریک مداوم سنتز پروتئین عضلانی کمک می‌کند.
• صبحانه: افزودن یک اسکوپ پروتئین وی برای سالمندان به شیر یا فرنی در وعده صبحانه، راهی عالی برای شکستن فاز کاتابولیک (تحلیل عضلانی) شبانه است.
• بعد از فعالیت بدنی: در صورتی که سالمند قادر به انجام فعالیت‌های ورزشی سبک (مانند پیاده‌روی یا تمرینات مقاومتی) است، مصرف یک وعده پروتئین وی تا یک ساعت پس از ورزش، به بازسازی و تقویت عضلات در سن بالا کمک شایانی می‌کند.
• قبل از خواب: مصرف یک وعده پروتئین کازئین برای سالمندان حدود 30 دقیقه قبل از خواب، اسیدهای آمینه لازم برای جلوگیری از تحلیل عضلانی در طول شب را فراهم می‌کند.

3. نحوه آماده‌سازی:

پودرهای پروتئین را می‌توان به سادگی در آب، شیر کم‌چرب، شیرهای گیاهی (مانند شیر بادام) حل کرد. همچنین برای افزایش ارزش غذایی و بهبود طعم، می‌توان آن‌ها را به اسموتی‌ها (همراه با میوه و سبزیجات)، سوپ، فرنی، ماست یا حتی پوره سیب‌زمینی اضافه نمود.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله آیا مصرف کننده های پمپ پروتئین با پیشرفت دیابت مرتبط هستند را نیز مطالعه نمایید.

عوارض مکمل پروتئین در سالمندان 

اگرچه مکمل‌های پروتئینی عموما ایمن هستند، اما توجه به عوارض مکمل پروتئین در سالمندان و تداخلات احتمالی ضروری است.

1. مشکلات کلیوی و کبدی:

نگرانی اصلی در مصرف پروتئین بالا، فشار بر کلیه‌هاست. سالمندانی که سابقه بیماری‌های کلیوی (نارسایی کلیه، سنگ کلیه) یا کبدی دارند، میبایست با احتیاط شدید و فقط تحت نظر مستقیم پزشک از این مکمل‌ها استفاده کنند. پزشک با ارزیابی عملکرد کلیه (از طریق آزمایش خون و ادرار) دوز مجاز را تعیین خواهد نمود.

2. مشکلات گوارشی:

برخی افراد ممکن است پس از مصرف مکمل‌های پروتئینی دچار نفخ، گاز یا اسهال شوند. این عارضه اغلب در راستای عدم تحمل لاکتوز موجود در پروتئین وی کنسانتره است. در این موارد، استفاده از مکمل‌های پروتئین وی ایزوله (که لاکتوز بسیار کمی دارند) یا مکمل‌های گیاهی (مانند پروتئین نخود یا سویا) می‌تواند راهگشا باشد.

3. تداخلات دارویی:

تداخل دارویی مکمل‌های پروتئینی یک نکته بسیار مهم است.

• داروی لوودوپا (Levodopa): این دارو که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود، برای جذب با اسیدهای آمینه پروتئین رقابت می‌کند. مصرف همزمان مکمل پروتئین با این دارو می‌تواند اثربخشی آن را کاهش دهد. بیماران باید در مورد زمان‌بندی مصرف دارو و مکمل با پزشک خود مشورت کنند (اغلب فاصله زمانی 1 تا 2 ساعته توصیه می‌شود).
• داروهای کلیوی و آنتی‌بیوتیک‌ها: برخی داروها نیز ممکن است با پروتئین بالا تداخل داشته باشند. همیشه لیست تمام داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید.

4. کم‌آبی بدن:

متابولیسم پروتئین به آب نیاز دارد. سالمندان باید همزمان با افزایش مصرف پروتئین، میزان مصرف مایعات خود را نیز افزایش دهند تا از کم‌آبی بدن و فشار بر کلیه‌ها جلوگیری شود.

سخن پایانی

افزایش سن نباید با ضعف و ناتوانی همراه باشد. حفظ توده عضلانی از طریق تغذیه مناسب، سنگ بنای استقلال و کیفیت زندگی در دوران سالمندی است. مکمل های پروتئین برای سالمندان، در صورت انتخاب صحیح و مصرف هوشمندانه تحت نظارت پزشکی، ابزاری قدرتمند برای پیشگیری از سارکوپنی و افزایش توده عضلانی در سالمندان محسوب می‌شوند.

به یاد داشته باشید که این مکمل‌ها جایگزین یک رژیم غذایی متعادل و متنوع نیستند، بلکه تکمیل‌کننده آن هستند. با پیروی از توصیه‌های دارویی مکمل پروتئین که در این مقاله ذکر شد، مشورت با پزشک و انتخاب بهترین مکمل پروتئین برای سالمندان متناسب با نیازهای فردی، می‌توانید گامی بزرگ به سوی داشتن دورانی طلایی، فعال و سرشار از سلامتی بردارید. همچنین osteoplus قرص را نیز ببینید.