سندروم شوگرن یکی از اختلالات مزمن سیستم ایمنی بدن به شمار می‌رود که در آن، سیستم ایمنی به‌اشتباه به یکی از بافت‌های سالم خود بدن حمله می‌کند. این بیماری به‌ویژه غدد مسئول ترشح رطوبت نظیر غدد اشکی و بزاقی را هدف قرار داده و در نتیجه‌ی این امر، فرد با خشکی قابل‌توجه در دهان و چشم‌های خود مواجه خواهد شد. این بیماری خودایمنی می‌تواند به‌مرور زمان و رفته رفته فراتر از غدد ترشحی پیش برود و سایر اعضای بدن همچون پوست، مفاصل، کلیه‌ها و حتی ریه‌ها را نیز درگیر نماید. در این راستا، همواره تشخیص زودهنگام سندروم شوگرن نقش بسیار حیاتی در کنترل علائم و پیشگیری از آسیب‌های گسترده‌تر خواهد داشت. در این مقاله از مجله دکتر روغنی، مجموعه‌ای جامع از علائم، علل پیدایش، روش‌های دقیق تشخیصی و راهکارهای درمانی برای سندروم شوگرن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
هرچند دلیل بسیار مشخص و قطعی بروز سندروم شوگرن هنوز به‌طور کامل مشخص نشده، اما پژوهش‌ها و بررسی‌های انجام شده به عوامل متعددی اشاره دارند که می‌توانند در فعال‌سازی این اختلال خودایمنی نقش داشته باشند.
از جمله این عوامل می‌توان به زمینه‌های ارثی و سابقه خانوادگی بیماری‌های مرتبط با ایمنی بدن اشاره داشت. از سوی دیگر، تماس با برخی ویروس‌ها یا باکتری‌ها ممکن است منجر به تحریک بیشتر و غیرعادی سیستم ایمنی شده و آغازگر روند آسیب‌رسانی به بافت‌های خودی گردد.
به علاوه، نقش هورمون‌ها نیز قابل‌توجه است؛ چرا که سندروم شوگرن در میان زنان، به‌خصوص در میانسالی و پس از دوران یائسگی، شیوع بیشتری خواهد داشت.
در روند بروز سندروم شوگرن، سیستم دفاعی بدن فرد بیمار دچار اختلال در تشخیص شده و سلول‌های ایمنی به‌جای حمله به عوامل خارجی، به غدد تولیدکننده رطوبت نظیر غدد اشکی و بزاقی یورش می‌برند. در نتیجه، این حمله موجب التهاب و تخریب تدریجی این غدد می‌گردد.
در نهایت چنین فرآیندی، عملکرد غدد دچار اختلال بسیار شدیدی شده و ترشح طبیعی اشک و بزاق به‌طور چشمگیری کم می‌شود. پیامد آن، خشکی مزمن و آزاردهنده در ناحیه دهان و چشم‌ها بوده که از ویژگی‌های بارز سندروم شوگرن به شمار می‌رود.
سندروم شوگرن در دو قالب بالینی مجزا بروز نموده که از نظر منشأ و شرایط همراه، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند:
نوع اولیه سندروم شوگرن زمانی تشخیص داده شده که این بیماری به‌صورت مستقل و بدون همراهی با دیگر اختلالات خودایمنی بروز می‌یابد. در این حالت، در اغلب موارد، علائم محدود به خشکی دهان، چشم و عوارض وابسته به غدد ترشحی هستند.
نوع ثانویه سندروم شوگرن در افرادی مشاهده شده که پیش‌تر به بیماری‌هایی نظیر لوپوس سیستمیک، آرتریت روماتوئید یا اسکلرودرمی مبتلا بوده‌اند. این نوع از بیماری در اغلب موارد با درگیری گسترده‌تر بافت‌ها و شدت بالاتر علائم همراه بوده و روند درمانی آن نیز نیازمند رویکردی پیچیده‌تر و چندجانبه خواهد بود. تشخیص دقیق نوع سندروم شوگرن اثرات بسیار چشم‌گیر و مهمی بر انتخاب روش درمان بیمار خواهد داشت.
همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله سندرم تناسلی ادراری یائسگی؛ موثرترین روش‌های درمانی را نیز مطالعه نمایید.
از علائم مهم و اصلی این بیماری در بدن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
گرچه خشکی دهان و چشم بارزترین نشانه‌های سندروم شوگرن محسوب می‌شوند، اما بیماران ممکن است علائم دیگری نیز تجربه کنند که کمتر شناخته شده‌اند:
روش‌های شناسایی سندروم شوگرن فرآیندی چندمرحله‌ای بوده که نیازمند ارزیابی‌های بالینی دقیق و آزمایش‌های تکمیلی خواهد بود. پزشک متخصص با استفاده از مجموعه‌ای از ابزارهای تشخیصی، شدت و گستره درگیری بیماری را مشخص می‌نماید:
در این نوع روش از تشخیص، نوار باریکی از کاغذ استریل در پلک پایین قرار داده می‌شود تا میزان ترشح اشک در مدت‌زمان مشخص اندازه‌گیری گردد. کاهش میزان ترشح در تولید اشک نشانه‌ای از آسیب به غدد اشکی است.
بررسی حضور خودآنتی‌بادی‌هایی مثل ANA، SSA (Ro) و SSB (La) به تشخیص دقیق‌تر سندروم شوگرن کمک می‌نماید. این مارکرها در اغلب موارد در بسیاری از بیماری‌های خودایمنی دیده می‌شوند.
اندازه‌گیری مقدار بزاق تولیدی در مدت‌زمان مشخص، نشانه‌ای مهم به جهت بررسی اختلال در عملکرد غدد بزاقی است.
نمونه‌برداری از بافت غده بزاقی به متخصص شما این امکان را می‌دهد تا با مشاهده میکروسکوپی، میزان التهاب و تخریب سلولی در بافت ترشحی را ارزیابی نماید.
ترکیب نتایج حاصل از این بررسی‌ها، به همراه ارزیابی علائم بالینی، امکان تشخیص درست و هدفمند بیماری شوگرن را فراهم می‌سازد.
اگرچه تاکنون درمانی اصلی منظور ریشه‌کنی کامل سندروم شوگرن کشف نشده، اما روش‌های پزشکی بسیار متعددی جهت کاهش نشانه‌ها و بهبود کیفیت زندگی بیماران در دسترس خواهد بود. هدف اصلی درمان، کنترل التهاب، مدیریت خشکی و حفظ عملکرد ارگان‌های درگیر می‌باشد.
از آنجا که خشکی چشم یکی از علائم اولیه و بسیار ناراحت‌کننده سندروم شوگرن محسوب می‌گردد، نظارت مستمر توسط متخصص چشم ضرورت خواهد داشت:
کاهش ترشح بزاق در سندروم شوگرن می‌تواند مشکلات متعددی در سلامت دهان ایجاد نماید که اهمیت مدیریت صحیح آن را دوچندان می‌نماید:
چشم‌ها یکی از اندام‌های اصلی در بدن محسوب می‌شوند که در سندروم شوگرن تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این بیماری با آسیب به غدد اشکی، میزان ترشح اشک را به‌طور قابل توجهی کاهش داده و در نهایت، منجر به خشکی مزمن و شدید سطح چشم می‌گردد. اغلب علائم چشمی ناشی از این اختلال، اولین نشانه‌هایی هستند که بیماران را به دنبال مراقبت تخصصی چشم‌پزشکی می‌کشاند.
در غیاب درمان مناسب، خشکی مزمن می‌تواند به تخریب سطح قرنیه منجر شده و موجب بروز و ایجاد زخم‌های دردناک شود.
که منجر به تحریک بیشتر و طولانی‌مدت، ناراحتی مداوم و کاهش وضوح بینایی می‌گردد.
کاهش پوشش اشکی طبیعی، سیستم ایمنی محافظ چشم را تضعیف کرده و احتمال ابتلا به عفونت‌ها را بالا می‌برد.
این موارد از پیامدهای رایج خشکی چشم در بیماران مبتلا به سندروم شوگرن به شمار می‌آیند.
اصلی‌ترین و شایع‌ترین عارضه چشمی مرتبط با سندروم شوگرن که با علائمی نظیر خارش، سوزش، قرمزی و وجود جسم خارجی در چشم همراه است.
در نهایت، سندروم شوگرن ممکن است در ابتدا بیماری‌ای کم‌اهمیت به نظر برسد، اما اثرات بسیار گسترده آن بر بخش‌های مختلف بدن از جمله دهان، چشم‌ها و سیستم ایمنی، می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار دهد. با این وجود، آگاهی و اطلاعات کافی، تشخیص به موقع و درمان‌های جامع پزشکی این امکان را فراهم می‌آورد که علائم به‌خوبی کنترل شده و از پیشرفت بیماری جلوگیری گردد. همچنین قرص كوالي فول را نیز ببینید.
گرچه زمینه ژنتیکی ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد، شواهدی که انتقال مستقیم و قطعی آن را اثبات نماید، تاکنون علنی نشده است.
بله، بیش از 90 درصد موارد مربوط به زنان می‌شود که به طور معمول در سنین میانسالی بروز پیدا می‌کند.
در صورت عدم دریافت درمان درست و به موقع، ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد، اما با مراقبت‌های مناسب می‌توان آن را تحت کنترل نگه داشت.
بله، با رعایت توصیه‌های پزشکی و تنظیم برنامه فعالیت‌ها، امکان ادامه زندگی طبیعی وجود دارد.
رژیم مدیترانه‌ای همراه با مصرف مایعات فراوان می‌تواند به بهبود علائم کمک بسزایی نماید.
0 دیدگاه