آیا به عنوان یک بیمار مبتلا به دیابت نوع دو، نگران اثرات داروهای خود روی عملکرد کلیه‌هایتان هستید؟ این دغدغه، به ویژه زمانی که صحبت از داروهایی همچون پیوگلیتازون می‌شود، کاملا طبیعی است. بسیاری از بیماران و حتی پزشکان، همواره با این پرسش مواجه هستند که مرز باریک میان بهره‌مندی از فواید کنترل قند خون و پرهیز از آسیب احتمالی به کلیه‌ها کجاست. در واقع، مدیریت دیابت در حضور بیماری مزمن کلیوی (CKD) نیازمند اطلاعات کافی است. در این مقاله از مجله دکتر روغنی، تمام موارد مهم در مصرف پیوگلیتازون در بیماران کلیوی را بررسی خواهیم کرد.
پیوگلیتازون (Pioglitazone) متعلق به دسته‌ای از داروها به نام تیازولیدیندیون‌ها (TZDs) است. این دارو به طور مستقیم موجب ترشح انسولین از پانکراس نمی‌شود، بلکه به روشی هوشمندانه‌تر عمل می‌کند:
این مکانیسم دوگانه، آن را به گزینه‌ای موثر جهت کنترل طولانی‌مدت قند خون در بیماران دیابت نوع دو تبدیل کرده است. برخلاف برخی داروهای دیگر، ریسک افت قند خون (هیپوگلیسمی) با مصرف آن به تنهایی، بسیار پایین است.
اگرچه خود دارو مستقیما توسط کلیه‌ها دفع نشده و به نظر می‌رسد که نباید مشکل‌ساز باشد، اما اثرات جانبی آن می‌تواند وضعیت بیماران کلیوی را تحت تاثیر قرار دهد. مهم‌ترین نگرانی، احتباس مایعات (ادم) است.
بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، خود به خود مستعد تجمع مایعات در بدن هستند؛ چرا که کلیه‌ها توانایی دفع کامل آب و نمک اضافی را از دست داده‌اند. پیوگلیتازون نیز با اثرگذاری بر کانال‌های سدیمی در لوله‌های جمع‌کننده ادرار در کلیه، می‌تواند این وضعیت را تشدید کند. این احتباس مایعات خود را به شکل‌های زیر نشان می‌دهد:
این عارضه در بیمارانی که همزمان دچار نارسایی قلبی (Heart Failure) هستند، خطرات به مراتب جدی‌تری دارد و می‌تواند منجر به بستری شدن در بیمارستان شود. در این راستا، مصرف این دارو در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی علامت‌دار (کلاس III یا IV طبقه‌بندی NYHA) ممنوع است.
بر اساس اکثر گایدلاین‌های معتبر پزشکی، مصرف پیوگلیتازون در هیچ مرحله‌ای از بیماری مزمن کلیوی (حتی در بیماران دیالیزی) نیاز به تنظیم دوز بر اساس عملکرد کلیه ندارد. این یک مزیت بزرگ نسبت به بسیاری از داروهای دیگر دیابت است. با این وجود، عدم نیاز به تنظیم دوز به معنای عدم نیاز به نظارت نخواهد بود.
همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله معرفی راهکارهایی برای دفع سنگ کلیه را نیز مطالعه نمایید.
این یک تصور غلط رایج است. در واقع، خودِ پیوگلیتازون منجر به آسیب مستقیم به بافت کلیه (نفروتوکسیسیتی) نمی‌گردد. حتی اثرات محافظتی احتمالی آن بر کلیه از طریق کاهش التهاب و فیبروز نیز ممکن است. چالش اصلی، همان مدیریت عوارض جانبی، به ویژه احتباس مایعات است که به صورت غیرمستقیم بر سیستم قلبی-عروقی و کلیوی فشار وارد می‌کند.
پزشک شما پیش از شروع و در طول درمان، باید موارد زیر را به دقت تحت نظر بگیرد:
در ادامه، یک راهنمای کلی جهت نظارت بر اساس شدت بیماری کلیوی ارائه شده است:
|
مرحله بیماری کلیوی |
نیاز به تنظیم دوزپیوگلیتازون |
ملاحظات و نظارت کلیدی |
|
مرحله 1 و 2 (eGFR > 60) |
خیر |
- شروع با دوز پایین (15 میلی‌گرم) - نظارت دقیق بر علائم احتباس مایعات و افزایش وزن |
|
مرحله 3 (eGFR 30-59) |
خیر |
- احتیاط بیشتر در شروع درمان - پایش دقیق‌تر وضعیت مایعات بدن - بررسی همزمان داروهای دیگر (مانند دیورتیک‌ها) |
|
مرحله 4 و 5 (eGFR < 30) |
خیر |
- ریسک بالاتر احتباس مایعات - تنها با صلاحدید نفرولوژیست و متخصص قلب تجویز شود - نظارت بسیار دقیق و مکرر بالینی |
|
بیماران دیالیزی |
خیر |
- مدیریت وزن خشک و مایعات بین جلسات دیالیز اهمیت دوچنداندارد - همکاری تنگاتنگ تیم دیالیز و پزشک معالج ضروری است |
-min.jpg)
یکی از جنبه‌هایی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، تداخل پیوگلیتازون با داروهایی است که بیماران کلیوی به کرات مصرف می‌کنند.
داروهایی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن که جهت کنترل درد (به عنوان مثال دردهای مفصلی) استفاده می‌شوند، خود می‌توانند منجر به احتباس نمک و آب شوند. مصرف همزمان آن‌ها با پیوگلیتازون، ریسک ورم و مشکلات قلبی را به شدت افزایش می‌دهد.
ترکیب پیوگلیتازون با انسولین، اگرچه در کنترل قند خون بسیار موثر است، اما بالاترین ریسک احتباس مایعات و نارسایی قلبی را به همراه دارد. این ترکیب در بیماران کلیوی لازم است با نهایت احتیاط و با دوزهای بسیار پایین آغاز شود.
داروهایی نظیر کتوکونازول یا ریفامپین می‌توانند متابولیسم پیوگلیتازون در کبد را تغییر داده و غلظت خونی آن را کم یا زیاد کنند که نیازمند توجه پزشک است.
این داروها که جهت کنترل فشار خون و حفاظت از کلیه تجویز می‌شوند، می‌توانند اثرات احتباس مایعات پیوگلیتازون را تا حدی تعدیل کنند، اما این به معنای نادیده گرفتن خطر نیست.
|
داروی همزمان |
نوع تداخل |
توصیه مدیریتی |
|
انسولین |
تشدید شدید احتباس مایعات و ریسک نارسایی قلبی |
• با احتیاط فراوان و دوزهای پایین شروع شود • نظارت دقیق بر وزن و علائم قلبی |
|
داروهای NSAID |
افزایش ریسک احتباس مایعات و آسیب حاد کلیوی |
• تا حد امکان از مصرف همزمان پرهیز شود • در صورت لزوم، مصرف کوتاه‌مدت با نظارتدقیق |
|
جم‌فیبروزیل |
افزایش قابل توجه غلظت خونی پیوگلیتازون |
• ممکن است نیاز به کاهش دوز پیوگلیتازونباشد • حتماً پزشک را در جریان قرار دهید |
|
داروهای مدر(دیورتیک‌ها) |
پیچیده؛ می‌تواند به مدیریت مایعات کمک کند یا آن رامختل کند |
• نیاز به تنظیم دقیق دوز دیورتیک توسطپزشک • پایش دقیق الکترولیت‌ها و حجم مایعات بدن |
در پایان، باید گفت که مصرف پیوگلیتازون در بیماران کلیوی دو وجه دارد. از یک سو، این دارو یک داروی کارآمد جهت کنترل قند خون بدون نیاز به تنظیم دوز کلیوی است و از سوی دیگر، عارضه جانبی احتباس مایعات آن نیازمند هوشیاری و مدیریت دقیق است.
کلید موفقیت در استفاده از این دارو، در ارتباط صادقانه و مستمر میان بیمار و پزشک، نظارت دقیق بالینی و آموزش بیمار جهت شناخت علائم خطر نهفته است. هرگز به صورت خودسرانه اقدام به شروع، قطع یا تغییر دوز این دارو نکنید و همواره تمام داروهای مصرفی خود را به پزشک معالج اطلاع دهید. همچنین سیترابن هولیستیکا را نیز ببینید
خیر، هیچ مدرکی دال بر اینکه پیوگلیتازون به طور مستقیم باعث پیشرفت بیماری کلیوی به سمت دیالیز شود، وجود ندارد. مشکلات اصلی به مدیریت عوارض جانبی آن، به خصوص احتباس مایعات، مربوط می‌شود.
بلافاصله موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است نیاز به ارزیابی وضعیت قلبی شما، تنظیم دوز داروهای دیگر (مانند داروهای مدر) یا حتی قطع موقت یا دائمی پیوگلیتازون باشد.
بله، این ترکیب بسیار رایج است. اما باید توجه داشت که دوز متفورمین بر اساس عملکرد کلیه (eGFR) نیاز به تنظیم دارد. پزشک شما بهترین ترکیب و دوز را بر اساس شرایطتان تعیین خواهد کرد.
بله، بالا رفتن وزن یکی از عوارض جانبی شایع این دارو است که بخشی از آن به دلیل احتباس مایعات و بخشی دیگر به دلیل تغییر در بافت چربی بدن است. کنترل رژیم غذایی و فعالیت بدنی در کنار مصرف این دارو بسیار حائز اهمیت است.
0 دیدگاه